DİSLEKSİ NEDİR ?

Disleksi, zeka düzeyi "normal veya normal üstü" olan,"okuma hızı,okuma kalitesi,okumayı öğrenme hızı,okuduğunu anlama- anlatma becerisi" yaşıtlarına ve zekasına kıyasla; beklenenin altında olan okuma bozukluğunun genel adıdır.

DİSLEKSİ BELİRTİLERİ NELERDİR ?

-Okumayı öğrenirken zorluk yaşama
-Okuma hızının beklenenin altında olması
-Yazarken harf atlama
– Bozuk yazma
-Okurken harf atlama
-Okurken kelimeleri değiştirerek okuma
-Okumakta zorlanma
– Yazarken zorlanma
-Harfleri birbirine karıştırma (b,d,p gibi)
-Rakamları ters yazma (3-6-9... gibi)
-"6-9″,"3-8″,7-4″ gibi rakamları birbirinden ayırt etmede zorluk yaşama
-Okuduğunu anlama ve anlatmada zorlanma
-Sıralı ezber gerektiren konuları ezberlemekte güçlük çekme.(Ayların sırası,haftanın günlerini sıralama)
-Çarpım tablosunu ezberlerken veya ritmik sayarken zorlanma
-Renkleri karıştırma
-Sağı solu ayırt etmekte zorlanma
–Kendini,bir konu hakkında fikrini iyi ifade etmekte zorlanma
-Toplama ve çıkarma işaretini karıştırma
-Ayakkabılarını bağlama gibi motor becerilerde zorlanma
-Okula gitmek istememe
-Yazarken sıra,satır atlama
-İmla kurallarını uygun yazmakta zorlanma
-Noktalı ve noktasız harfleri yazarken ve okurken birbirne karıştırma

 

DİSLEKSİ İÇİN EVDE NE YAPILABİLİR?

Disleksisi olan çocuğunuza yardımcı olmak çocuğunuzun benlik saygısına güç katmak için uzman olmak zorunda değilsiniz. Çocukların (ve ailelerin) hepsinin farklı olduğunu unutmayın, bu nedenle tüm seçenekler sizin için işe yaramaz. Denediğiniz ilk stratejilerin etkili olmaması durumunda panik yapmayın. Çocuğunuz için en uygun olanı bulmak için birkaç yaklaşım deneyebilirsiniz. İşte evde deneyebileceğiniz bazı şeyler:

Her gün yüksek sesle okuyun: Çocuğunuz eğer okuma bilmiyor yada etkili okuyamıyorsa, resimleri bol olan kitaplar tercih ederek evde birlikte okuyun. Bir genç için dergi veya gazete makaleleri veya belki bir tarifi okumayı düşünebilirsiniz. Reklam panoları, mağaza indirimi işaretleri ve kullanım kılavuzları bile ilgi çekici olabilir. Okuduğunuz her şey çocuğunuzun genel bilgi tabanını genişletmesine sebep olacaktır.

Çocuğunuzun ilgisini çeken şeyler bulun: Çizgi romanlar, gizemli öyküler, yemek tarifleri ve spor veya pop yıldızlarıyla ilgili makaleler gibi çeşitli okuma materyalleri sağlayın. Çocuğunuzun okuma düzeyinde olan iyi kitaplar arayın. Disleksi ve diğer okuma sorunları yaşayan çocukların konuya ilgi duymaları çok önemlidir.

Sesli kitaplar kullanın: Bu tarz kitaplara internet ortamında ulaşabilirsiniz. Görme engelliler için oluşturulmuş kütüphanelerle yazışa bilir durumunuzu anlatarak iletişim kurabilirsiniz. Sözcüklere bakarken bir kitabı dinlemek, çocuğunuzun duyduğu sesleri gördüğü kelimelere bağlamayı öğrenmesine yardımcı olabilir.

Dikkat edin ve not alın. Çocuğunuzu daha yakından izlemek ve davranışları ile ilgili not almak, davranışsal anlamda çalışmaya başlayabileceğiniz kalıpları ve tetikleyicileri ortaya çıkarabilir. Öğretmenler, doktorlar veya çocuğunuza yardım etmek için başvurduğunuz başka biriyle konuşmak isterseniz notlarınız da işinize yarayacaktır.

Çaba harcamasını taktir edin: Çabalarından dolayı ona övgüde bulunun ve herkesin hatalar yaptığını vurgulayın! Çocuğunuzun pratik yapmanın ne kadar önemli olduğunu anlamanıza yardımcı olun ve en küçük ilerlemesini bile taktir edin, ödüller verin teşvikleriniz, çocuğunuzun motivasyonu yüksek tutması konusunda yardımcı olacaktır.

Neye hissettiğini anlamaya çalışın: Disleksi olmak nasıl bir şey hissetmek için çocuğunuzun gözüyle bakmayla çalışın Bazen çocuğunuzun neler yaşadığını anladığınızı kabul ettiğinizde, farklı stratejiler denemek ve hangilerinin en yararlı olduğunu görmek yeni stratejiler geliştirirken başarınızı arttıracaktır.

Evinizi disleksi dostu yapın. Çocuğunuzun okumak isteyebileceği en az birkaç kitap veya dergi ile her odada (tuvalet dahil!) Stoklamaya çalışın. Yemek ya da gezi için dışarı çıktığınızda bir kitap alın ve hepinizi tartışabilmeniz için ailenize okuyun. Evde okuma ve yazmayı teşvik etmek için diğer yaratıcı yolları arayın.

Güveni arttır. Çocuğunuzun benlik saygısı ve esnekliğini artırmak için hobileri ve okul öncesi etkinlikleri kullanın. Çocuğunuzun güçlü yönlerini tanımlamak ve oluşturmak için farklı yollar deneyin.

OKUMA GÜÇLÜĞÜNÜN İYİLEŞTİRİLMESİ VE PASS TEORİSİ

Bilişsel süreçlerdeki eksiklikleri doğru bir şekilde anlamamıza yardımcı olan Pass Teorisi aynı zamanda okuma güçlüğünün iyileştirilmesinde kullanılan bir yaklaşım olarak adından söz ettirmektedir. Pass Teorisi Okumanın Zenginleştirilmesi Eğitimi (PREP) ve Bilişsel Zenginleştirme Eğitimi olmak üzere iki farklı eğitim programı tanımlamaktadır. Sözü geçen bu iki eğitimin her öğrenci için özel hazırlanması gerektiği ve bireysel olarak uygulanması atlanmaması gereken bir detaydır.

İyileştirme programı hazırlama süreci şu şekilde ilerlemektedir.
1) Çocuğun okuma becerisinin değerlendirilmeli.
2) CAS ile çocuğun okuma güçlüğün nereden kaynakladığı bulunmalı.
3) Çocuğun ihtiyacına yönelik program düzenlenmeli.

Okuma Zenginleştirilmesi Programı 2. ve 3. sınıf öğrencilerine uygulanmaktadır. Amacı okuma güçlüğü olsun veya olması 1. sınıfta okuma becerisi istenilen düzeyde olmayan çocukları desteklemek için yapılan bir çalışmadır. Bilişsel Zenginleştirme Eğitimi okul öncesi çocuklara uygulamak üzere tasarlanmıştır. Amacı ise 1. sınıftan itibaren gelişebilecek okuma sorunun önüne geçmektir. Çocuk doğru bir şekilde değerlendirildikten sonra çocuğun ihtiyacına göre iki program referans alınarak program hazırlanmalıdır.

Kaynakça: Saraç, S. (2014). Okuma güçlükleri ve disleksi. Psikoloji Çalışmaları. (34)1, 75.

 

DİSLEKSİNİN ÇOCUKLARDA SEBEP OLDUĞU DUYGULAR

Disleksi dinleme, konuşma, okuma, yazma, akıl yürütme ve matematik yeteneklerinin kazanılmasında ve kullanılmasında önemli güçlüklere kendini gösteren bir öğrenme bozukluğudur.

Çocuk yaşıtlarının yapabildiği bir şeyi yaşıtları gibi yerine getiremediğinden artan bir öfke duymaya başlayacak ve kendini diğerlerinin seviyesinden altta görmeye başlayacaktır.

Dislektik çocuk endişe sahibi olabilir. Daha önce yerine getiremediği bir görevi baz alarak tekrar başarısız olacağım hissi çocuğun kısır döngüye girmesine ve sürekli endişe halinde olmasına yol açar. Öfke sahibi olan bu çocukların öfkeleri zamanla kızgınlığa dönüşecek ve bu kızgınlıklarını veli, öğretmen ve okula yönlendirecektir. Kızgınlığını okulda daha pasif (bir köşeye çekilip oturma, küsme) bir şekilde yansıtırken, ailesine karşı kızgınlığını aktif bir şekilde yöneltir. Ev ortamı bu kızgınlığı atması için çok güvenli ve elverişli bir yer olduğundan açığa çıkarmayı tercih eder.

Çocukta davranış değişiklikleri meydana geldiğinde depresyon var mı yok mu diye bakılmalıdır. Bu çok nadir görülür ancak dislektik çocuklarda değersizlik duygusu, düşük özgüven algısı çok yoğun olabilir ve bunlar depresyon işin gereken alt yapıyı sağlarlar. Öğretmen, anne-baba olarak; çocuğun birincil çevresindeki insanların dikkat etmesi gereken, çocuğun duygularına kulak verip, duygusal ihtiyaçlarını belirlemeye çalışmak, duygularını ifade etmede zorluk yaşayacağından duygularını nasıl anlatması gerektiğini öğretmek, beklenmeyen bir davranışla veya düşük bir karneyle karşılaştığınızda 'tembel' gibi etiketlere uzak durmak, notlardan çok göstermiş olduğu çabanın önemli olduğunu, başarmak için çabalamanın çok daha fazla olduğunu hissettirin.

ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ İLE ÇALIŞAN ÖĞRETMENLER İÇİN ÖNERİLER

• Çocuğun konuşmasını dikkatle dinleyin ve duyduklarınıza inanın.
• Daha yavaş konuşun ve çocukla yüz yüze konuşun.
• Çocukların göz teması da dahil olmak üzere iyi dinleme alışkanlığı geliştirmelerini sağlayın.
• Hecelemek için ritm tutma veya alkışlama kullanın.
• Bir çocuk dilin ritminin farkında olduğunda tekerlemeleri, şiirleri ve zaman tablolarını daha kolay öğrenir.
• Konuşurken ve okurken ana kelimelerin anlamlarını anlamasını sağlayın. Kelimeleri içeren görsel ipuçları kullanın.
• Çoğu çocuk, öğretmeni anlamadıklarını itiraf etmekte isteksizdir.
• Sınıfta yeni bir konu anlatıldığında, zorluk çeken çocuklar için başka bir çocuk "öğretmenlik" yapabilir.
• Bir dizi istek söz konusuysa ayrı ayrı talep edilmelidir, mümkünse ilki gerçekleştirildikten sonra ikincisine geçilip bu şekilde devam edilmelidir.
• Sınıfta pratik faaliyetlerle alternatif dil etkinlikleri yapmaya çalışın.
• Çoğu zaman çocukların anlayışlarını pratik yollarla göstermelerine yardımcı olur.
• Günlük kelimelerin yanlış kullanımını hassas bir şekilde düzeltin, aksi takdirde yanlış konuşulan dil, yazarken de yanlış olur.
• Bir tartışmanın çapraz ateşinden bilgi almak çoğu zaman zordur. Çocuğu en az bir kere doğrudan söze dahil edin.
• Öfkelerini ve kızgınlıklarını belli zamanlarda ifade edemediği için agresif olma eğiliminde olanlar için bir grup programı oluşturmak, bu durumla baş etmenin çok etkili bir yolu olabilir.
OKUL, E., & DEMİRBAĞ, T. ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ İLE İLGİLİ BİLGİLENDİRME KILAVUZU (ÖĞRETMEN VE AİLELER İÇİN).

 

OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE DİSLEKSİ BELİRTİLERİ

Öğrenme güçlüğünün erken çocukluk dönemi belirtileri işitsel, görsel ve dokunsal süreçlerde, uzaysal-zamansal süreçlerde ve denge ile motor kontrolünde ortaya çıkabilmektedir.

-İşitsel Bellek Sorunları: Yetersiz sözcük dağarcığı, temel sözcükleri karıştırmak(almak, gitmek, yemek vs.) Cümleleri beklenen sırayla kurmamak, sesli okunan hikayeleri anlamakta güçlük yaşamak, kafiyeli sözcükleri kullanmada sorun yaşamak, ritmik oyunlarda ve etkinliklerde problem yaşamak gibi belirtiler görülebilir.

-Görsel Bellek Sorunları: Zayıf görsel hafıza, uzaklık-yakınlık-derinlik algısında zayıflık, geometrik şekilleri çizmede zorluk yaşama belirtiler arasındadır.

-Dokunarak Ayrımlaştırma Sorunları: Gözler kapalıyken avucuna çizilen şekilleri ayırt etmede zorluklar görülebilir.

-Dil Sorunları: Konuşmada ve dil gelişiminde görülen gecikme, ileride okuma güçlüğüne dönüşebileceğinden disleksinin en önemli yordayıcısıdır. Bebeksi konuşma, kısıtlı kendini ifade etme, cümleleri, konuşma seslerini anlamada zorluklar görülebilir.

-Organizasyon Sorunları: Zamanı iyi kullanma, planlama, uyaranları sınıflama ve gruplama yapmada zorluklar görülebilir.

-Oryantasyon Sorunları: Yönleri, sağı-solu, ön-arkayı ayırt etmede zorluk, top yakalama, ip atlama gibi görevlerde zorlanma, ayakkabıları ters giyme gibi durumlar belirtiler arasındadır.

-Zaman Sorunu: Dün, bugün, yarın, şimdi, sonra gibi zamanla ilgili kavramları karıştırabilirler.

-Motor Koordinasyon Sorunları: Zayıf el-göz koordinasyonu, düğme ilikleme, ayakkabı bağlama, makas kullanma, çatal-kaşık kullanma gibi görevlerde zorlanma, resim yapma isteksizliği görülebilir.

-Sosyal-Duygusal Davranış Sorunları: Değişken duygulanım, yaşıtlarıyla iletişim kurmada zorluk yaşama, değişiklikler karşısında yaşanan uyum problemleri özgül öğrenme güçlüğünün erken dönem belirtileri arasındadır.

Kaynak: Aslan K., (2015). Özgül öğrenme güçlüğünün erken dönem belirtileri ve erken müdahale uygulamalarına dair derleme. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1(2), 577-587.

 

ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÇOCUKLARIN

AİLELERİ VE SOSYAL ÇEVRESİNDEKİ KİŞİLER İÇİN ÖNERİLER

• Çok geç kalınmadan ve zarar verilmeden; fark edilir edilmez bir uzmana götürülmesi. Özel öğrenme güçlüğü özel bir uzmanlık gerektirir. Bu yardım öğretmenlerden beklenmemelidir. Gerekli tıbbi ve psikolojik ölçümler yapılmalı, psikoeğitim ve psikiyatrik destek sağlanmalıdır.
• Özel öğrenme güçlüğü olan çocuk öncelikle olduğu gibi, kimseyle kıyaslama yapmadan ve özel durumu inkar edilmeden kabul edilmeli.
• Sabırlı, anlayışlı ve hoş görülü olunmalı
• Tutarlı davranılmalı. Bir gün sabırlı ve anlayışlı iken diğer gün tahammülsüzlük gösterilmemeli. Aynı zamanda çocuğa karşı evdeki diğer bireylerin de birbirleri ile tutarlı olmaları gereklidir.
• Her bireyin kendine ait yapabilirlikleri, ilgi ve yetenekleri olduğu unutulmadan; çocuğun yapamadıkları üzerinden değil yapabildikleri üzerinden hareket edilmeli.
• Okul ve öğretmenleri ile yakın bir iletişim içine girilerek birlikte ortak adımlar atılmalı.
• Okul dışında gerekli destekleyici eğitim ve çalışmaların yapılması için ilgili yerlere yönlendirilmeli.
• Öz güven kazanması için gerekli desteğin verilmesi, sosyal faaliyetlere yönlendirilmesi, yapabildiklerinin takdir edilmesi ve teşvik edilmesine dikkat edilmeli.
• Kendini ifade etmesine, farklılıklarını ortaya koymasına izin verilmeli.
• Her çocuğun büyüme – gelişme ve öğrenme seviyesinin farklı olduğunu düşünerek çocuğa dair büyük beklentiler içine girilmemeli, zorlanmamalı ve başkaları ile kıyaslanmamalıdır.
• Yeterli ilgi ve sevgiyi vererek, onun sizin için ne kadar değerli ve önemli olduğunu her zaman hatırlatılmalı.

Kaynak: www.disleksi.com.tr